Waterkaarten kloppen vaak niet

Onlangs bericht de Telegraaf dat de Waterkaarten van de ANWB vaak niet kloppen. Hierover is veel commotie ontstaan op Facebook. Omdat duizenden watersporters, waaronder veel van onze lezers, varen met de Waterkaarten van de ANWB lijkt het ons goed om hier nog even inhoudelijk op in te gaan.

Feit: elke kaart is in principe verouderd op het moment van verschijnen.
De wereld om ons heen staat nu eenmaal niet stil en continu veranderen er dingen. Ook op en langs het water. Boeien worden verlegd, vaarwegen slibben dicht, etc.. Van een papieren kaart begrijpt denk ik iedereen dat die niet altijd actueel zal zijn, zeker niet als we jarenlang met dezelfde inmiddels oude kaart blijven varen. Van digitale kaarten ed. verwacht iedereen dat deze wel actueel zijn. Helaas is ook dat niet altijd zo. Vaarkaarten bevatten zo veel informatie die van verschillende bronnen afkomstig is. Veel van die bronnen geven wijzigingen (nog) niet automatisch en periodiek door. En er zijn vaak zo veel wijzigingen dat het controleren en verwerken van die informatie haast ondoenlijk is. Veel overheidsorganisaties waar die informatie vandaan moet komen zijn echter wel bezig om de informatie ook digitaal te ontsluiten, waardoor deze informatie steeds toegankelijker wordt. De ontwikkelingen gaan snel en wat dat betreft wordt het alleen maar beter.

Feit: een kaart zonder fouten bestaat niet.
Net zo goed als er geen boeken zonder fouten bestaan, bestaan er ook geen vaarkaarten zonder fouten. Kaarten maken is nog steeds mensenwerk en fouten worden nu eenmaal gemaakt. Niemand vindt het echter leuk om fouten te maken. En helaas ook in het bronmateriaal zitten soms fouten of onvolkomenheden. Tonnen in het digitale bestand van Rijkswaterstaat liggen soms op een andere plek. Een positie in een scheepvaartbericht wordt verkeerd ingetikt waardoor het bericht ergens op de Noordzee terechtkomt, terwijl het om een stremming bij Dordrecht gaat.

Feit: een kaart geeft een beeld van de werkelijkheid.
Inderdaad geeft een kaart 'een beeld' van de werkelijkheid. Het geeft de werkelijkheid dus niet exact weer. Een kaart is de interpretatie van de werkelijkheid door de deskundige ogen van de cartograaf. Soms zal deze informatie weglaten, omdat de kaart dan duidelijker is. Soms zal hij juist informatie moeten toevoegen. Waarom op een kaart met grote schaal 6 windmolens tekenen? Terwijl een symbool van een windmolen met de tekst '6x' wellicht beter past. Kaartsymbolen van objecten zijn per definitie niet op schaal. Een symbool van een ton op een kaart wordt omgerekend naar de werkelijkheid misschien wel 20 meter breed. Ook kijkt de cartograaf naar de doelgroep. Op smalle binnenwateren is de exacte geografische locatie van een rij tonnen minder belangrijk. Daarom kan hij de rij tonnen in de rand van het vaarwater tekenen alsof ze half op het land liggen. In werkelijkheid liggen ze natuurlijk altijd in het water en is er wellicht zelfs voldoende ruimte om tussen de tonnen en de wal te varen. Op zee is de positie weer wel belangrijk. Op een zeekaart heeft een symbool van een ton daarom ook altijd een rondje dat de 'exacte' locatie van de ton markeert. Toch is ook die niet tot achter de komma nauwkeurig. De waterstand kan lager zijn waardoor de ton aan zijn ankerketting iets afdrijft. En wie kan er op een bewegend schip helemaal foutloos een positie in de kaart afpassen?
Kortom gebruik de vaarkaart met verstand. Realiseer wat de beperkingen zijn. Kijk kritisch naar wat u op de kaart ziet en vergelijk dit met uw eigen waarneming buiten.

Feit: goede kaarten maken kost geld.
Goede en betrouwbare kaarten maken kost nog steeds veel geld en is arbeidsintensief. Het is dat de Nederlandse overheid ingevolg internationale afspraken en verdragen verplicht is voor haar wateren kaarten te maken en bij te houden. Anders was de Dienst der Hydrografie misschien al lang opgeheven en had Rijkswaterstaat nooit geïnvesteerd in gratis beschikbare inland vaarkaarten. Ook particuliere kaartenmakers als de ANWB of het Duitse NV Verlag maken veel kosten om de door hen uitgegeven kaarten te produceren en bij te houden en ook voor hen is niet alle overheidsinformatie gratis te gebruiken. Dat lukt allemaal alleen als de kaarten ook verkocht worden. De watersport is een relatief kleine markt en dat maakt dat vaarkaarten relatief duur zijn. Logisch dat consumenten er soms voor kiezen een jaar langer met hun oude kaart door te varen. Dat is echter niet bevorderlijk voor de veiligheid en haalt natuurlijk het business model van de kaartenmaker voor een deel onderuit.
Toch zien ook wij nieuwe spelers op de markt komen. Deze proberen vooral met nieuwe technieken slim gegevens van allerlei openbare bronnen te kopiëren en zo dus goedkoper te werken. Maar daardoor voegen zij zelf nauwelijks nog waarde aan de kaarten toe en worden fouten in de bron klakkeloos overgenomen. App's en websites met een gratis Google maps achtergrond en het tonnenbestand van Rijkswaterstaat als voorgrond zijn er voldoende en voor sommige wateren worden zelfs de doorvaarthoogtes aangegeven. Maar heeft u daar voldoende aan als u ook wilt weten waar passantensteigers zijn of wat de faciliteiten in de jachthaven zijn?

Vaste lezers weten dat ik een groot voorstander ben van het model van de Amerikaanse overheid. Gratis geven zij digitale vaarkaarten uit. Wilt u een papieren kaart? Prima dat kan maar kost u geld en u kunt terecht bij speciale printing-on-demand partners. Wilt u extra informatie of de kaart aan uw GPS koppelen? Prima dat kan. Er zijn voldoende gratis en betaalde navigatieprogramma's die met deze kaarten kunnen werken. En naarmate deze meer kunnen of meer extra informatie bevatten moet u daar soms apart voor betalen. De overheidsinformatie is dus gratis, want al betaald door de belastingbetaler. En bedrijven kunnen hier weer op verder bouwen en waarde toevoegen.
Daarnaast hecht ik veel waarde aan opmerkingen en tips van de gebruikers van de kaarten. Het is ondoenlijk om continu mensen buiten te hebben de overal de gegevens uit de kaart controleren. En langs officiële weg duurt het soms lang. Juist opmerkingen van gebruikers kunnen het werk van de cartograaf vergemakkelijken.

Fabel: door fouten in de kaart ontstaan aanvaringen met tonnen of boeien.
Een beetje ton heeft wellicht een diameter van 3 meter, maar de meeste tonnen zullen een meter zijn of minder. Het kaartsymbool van die ton kan op schaal al gelijk staan aan 20 meter of meer. De streep van het potlood op de kaart kan ook al een paar meter uitmaken en op een digitale kaart komen een paar pixels overeen met enkele tot tientallen meters. En uiteraard weet u dat u uw koerslijn niet op de ton moet leggen en dat u niet blind op de stuurautomaat moet varen. De kans dat u dus door een fout in de kaart een aanvaring krijgt met een ton is nihil en net zo groot als de kans dat u in aanvaring komt met een ton die wel 100% correct in de kaart staat. Aanvaringen met tonnen ontstaan door niet goed op te letten en door bijvoorbeeld geen rekening te houden met de stroom die u wegzet.
Kaartplotters en navigatieprogramma's tonen vaak een disclaimer waarin in mooie juridische termen staat dat de kaart niet geschikt is om op te navigeren. Raar want daar is een kaartplotter of -programma toch voor gemaakt? Men wil echter zeggen dat een kaart een hulpmiddel is bij de navigatie. Een heel belangrijk hulpmiddel, maar zeker geen vervanging voor uw eigen waarneming of gezonde verstand.

Fabel: Steeds vaker kloppen de kaarten niet
Al heel lang heeft de ANWB een schema waarbij de ANWB Wateralmanak deel 2 jaarlijks vernieuwd wordt en dat ongeveer de helft van de Waterkaarten in een nieuwe versie verschijnt. Dus elke twee jaar is de complete set van ANWB Waterkaarten ververst. Sinds een paar jaar heeft ook de Nederlandse Dienst der Hydrografie het beleid om niet meer automatisch alle hydrografische kaarten (1800 serie) te vernieuwen. Pas als er echt grote wijzigingen zijn komt men met een nieuwe uitgave en tot die tijd moet de schipper zelf zijn kaarten bijwerken met de Berichten aan Zeevarenden (BAZ). De ANWB heeft niet zo'n periodieke dienst met tussentijdse correcties en wijzigingen. Maar op het binnenwater wijzigen belangrijke zaken minder of kleinere zaken juist zo vaak dat het nog lastig is om daar een goede correctieservice voor te maken die ook voor de bezitters van de papieren kaarten werkbaar is. Dus ja, fouten komen in elke kaart voor, maar ik heb niet het beeld dat dit de laatste tijd meer is geworden.

Zoals ik al schreef hecht ik erg veel waarde aan opmerkingen en tips van gebruikers van de kaarten. Naast een dienst om wijzigingen bij de gebruiker te krijgen, kan een kaartenmaker naar mijn mening niet meer zonder mogelijkheden om de reactie van gebruikers op een efficiënte manier te verzamelen en te verwerken.