Nieuwe regels voor zeeschepen van ideële organisaties

MV Arctic Sunrise onder Nederlandse vlag

Drie weken geleden zond de brief van de minister van Infrastructuur en Waterstaat aan de Tweede Kamer. Hierin kondigt zij - deels per direct - een wijziging aan in de registratie en certificering van zeegaande pleziervaartuigen van organisaties met ideële doelstellingen. Eerder schreven wij daar al over.

Wij hebben zowel de minister een aantal vragen gesteld als ook enkele organisaties waarvan wij weten dat zij met zeeschepen varen. Vorige week publiceerden wij het antwoord van de minister. Deze week kregen wij ook antwoord van Greenpeace. In het belang van de transparantie nemen wij hieronder onze vragen en de antwoorden van Greenpeace op.

De schepen van Greenpeace worden beheerd door de internationale organisatie van Greenpeace en zijn inderdaad als zeegaande pleziervaartuigen onder Nederlandse vlag geregistreerd. Volgens Greenpeace een logisch gevolg van het feit dat de Nederlandse wetgeving slechts drie soorten zeeschepen kent; koopvaardij, passagiersschepen en pleziervaartuigen. Welke laatste eigenlijk een onjuiste naam is. Het gaat feitelijk om een groep overige schepen, waaronder pleziervaartuigen.
Op vrijwillige basis kiest Greenpeace er voor haar schepen aan zwaardere regels te laten voldoen dan strikt genomen verplicht is. Zij herkent zich dus niet in het beeld dat de minister aan de Tweede kamer schetst. Greenpeace gaat graag het gesprek met de minister aan

Vraag 1: Heeft u eerder al iets van de minister gehoord of heeft zij u, zoals zij schrijft, uitgenodigd voor overleg?
Antwoord: We hebben een brief ontvangen die inhoudelijk overeenkomt met de Kamerbrief van 26 september, waarin melding gemaakt wordt van het voornemen in overleg te treden over het komen tot een aanvaardbare overgangstermijn voor toepassing van het nieuwe beleid op de Greenpeace-schepen.
Ons is verzekerd dat we een uitnodiging krijgen voor een bijeenkomst, maar we hebben nog geen uitnodiging ontvangen. (*)

Vraag 2: Klopt het dat de schepen van uw organisatie als pleziervaartuig onder Nederlandse vlag zijn geregistreerd?
Antwoord: Ja, dat klopt.

De Nederlandse wet onderscheidt drie soorten zeeschepen: koopvaardijschepen, Commercial Cruising Vessels (CCVs) en pleziervaartuigen. Zie https://www.ilent.nl/onderwerpen/scheepsregistratie/typen-zeeschepen (**)
Alle schepen die bestemd zijn voor niet-commerciële activiteiten worden als pleziervaartuig ingeschreven.

U schreef dat de minister stelt dat ideële organisaties de huidige regels 'misbruiken' door de schepen als pleziervaartuig te registreren. Wij hebben niet meegekregen dat de minister een dergelijke uitspraak gedaan heeft. Dat zou ook niet kloppen; zoals het ministerie op z'n eigen website uitlegt (die link hierboven) is de categorie pleziervaartuigen bedoeld voor zeegaande schepen die bestemd zijn voor "niet-commerciële activiteiten of vrijetijdsbesteding". Dit is dus de juiste categorie voor een NGO-schip. (***)

Vraag 3: Klopt het dat - zoals de minister stelt - uw schepen alleen aan de minimale SOLAS eisen voor een zeegaand pleziervaartuig voldoen wat betreft bemanning, constructie en uitrusting?
Antwoord: We hebben geen uitspraak van de minister van die strekking gezien over de schepen van Greenpeace International. (****)

Ook hier geldt dat een dergelijke uitspraak niet zou kloppen. De Greenpeace-schepen voldoen op vrijwillige basis aan een scala aan normen, zoals de het grootste deel van het SOLAS-verdrag (met uitzondering van de ISPS code), het Internationaal Verdrag betreffende de uitwatering van schepen, het Maritiem Arbeidsverdrag van de ILO en het Internationaal Verdrag van Hongkong voor het veilig en milieuvriendelijk recyclen van schepen (dat nog niet van kracht is). Voor zover uitvoerbaar voldoen de bemanningen ook aan de normen van het Internationaal Verdrag betreffende de normen voor zeevarenden inzake opleiding, diplomering en wachtdienst (STCW-verdrag). Daarnaast voldoen de schepen aan het MARPOL-verdrag, maar dat is ook verplicht.

Zoals ook uit de vrijwillige naleving van de bovengenoemde normen blijkt, heeft Greenpeace veiligheid op zee hoog in het vaandel. Voor zover ons bekend heeft de minister ter ondersteuning van het nieuwe beleid niet verwezen naar enig incident of probleem dat vastgesteld zou zijn t.a.v. een schip van een ideële organisatie onder Nederlandse vlag.

Gezien de timing van de aankondiging vragen we ons dan ook af of veiligheidszorgen de echte drijfveer zijn, of dat het veeleer gaat om het opwerpen van barrières voor NGO-schepen die hulp verlenen aan in nood geraakte schepen in het middellandse zeegebied.

We gaan graag de dialoog aan met de minister. Het belang van veiligheid op zee staat buiten kijf, maar we moeten ervoor waken dat dit niet aangewend wordt als excuus om non-profitorganisaties op onnodige kosten te jagen of op een andere manier te hinderen in het spelen van hun maatschappelijke rol.

Naschrift van de Vaarwijzer redactie:

(*) Vorige week trokken wij al de voorzichtige conclusie dat als uw organisatie geen brief van de minister heeft ontvangen, u waarschijnlijk niet het 'doelwit' bent van het nieuwe beleid. Ons advies blijft echter om een brief te schrijven aan de minister als uw organisatie eigenaar is van een zeegaand pleziervaartuig en om zwart-op-wit uitsluitsel te vragen voor uw specifieke situatie.

(**) De officiële website van ILenT (de 'scheepvaartinspectie') is wat kort door de bocht. De Nederlandse wetgeving, zoals bijvoorbeeld de Schepenwet, kent wel degelijk een grote variatie aan soorten schepen en ook aan zeeschepen. De Zeebrievenwet waarin de registratie van zeeschepen is geregeld kent echter nauwelijks variatie en maakt feitelijk alleen onderscheid tussen zeeschepen en niet-zeeschepen. Het onderscheid koopvaardij, cruise en pleziervaart van de site van ILenT is in de Zeebrievenwet in ieder geval niet terug te vinden. Het aanvraagformulier van ILenT kent een grotere variatie aan schepen, maar niet een categorie waar een 'actieschip' van bijvoorbeeld Greenpeace onder te scharen valt.
Omgekeerd is de sectie op de site over pleziervaartuigen wel iets duidelijker. Uit het zeevaart deel kan je nog concluderen dat als je geen koopvaardij en geen cruisevaart bent, je automatisch onder de restcategorie pleziervaart valt. Maar zoals ik vorige keren ook al betoogde ontbreekt een echt duidelijke definitie van het begrip pleziervaart. Daarom is het goed dat de minister snel het gesprek met de betreffende organisaties aan gaat

(***) Misbruik is inderdaad een zware kwalificatie van onze kant, maar hoewel de minister het zo niet letterlijk zegt schrijft zij wel over oneigenlijke registratie als pleziervaartuig met als doel onder minder zware eisen te vallen. En omdat zij ook besluit de nieuwe regels voor nieuwe gevallen per direct te laten ingaan duidt op een - in haar ogen - onwenselijke en uitzonderlijke situatie waaraan snel een einde moet komen.

(****) In de brief aan de Tweede kamer noemt de minister geen voorbeelden, maar in de beantwoording van onze vragen worden Greenpeace en Sea Shepherd wel genoemd als voorbeeld van organisaties met zeeschepen die als pleziervaartuig zijn geregistreerd.